Das Perfekt| Di’li Geçmiş Zaman

Almanca Präteritum gibi “di’li geçmiş zaman” olarak Türkçeleştirdiğimiz Perfekt fiilin köküne takılar eklemek yerine haben veya sein yardımcı fiilleri yardımıyla meydana getirilir. Haben veya fiiline göre sein yardımcı fiili şahıslara göre çekimlenir. Perfekt‘i yapılacak asıl fiil de “geçmiş zaman ortacı” olarak adlandırdığımız Partizip Perfekt şeklinde hiç değişmeden cümlenin sonunda yer alır.

Perfekt‘in yapılışını düzenli ve düzensiz fiiller için bir kere daha tekrarlamadan önce haben ve sein yardımcı fiillerinin çekimini hatırlayalım.

Düzenli ve düzensiz fiillerin Perfekt‘i genel olarak haben yardımcı fiili yardımıyla yapılır. Sadece bir hareket, bir hal değişimi gösteren fiillerle seinyardımcı fiili kullanılır. Gehen – gitmek, schmelzen – erimek, laufen – koşmak gibi fiiller hep sein yardımcı fiiliyle birlikte kullanılır. Düzenli fiiller dehaben veya sein‘den hangisinin kullanılacağı fiilin anlamına bakılarak saptanır. Düzensiz fiillerde ise hangi yardımcı fiilin kullanıldığı düzensiz fiiller listesinde “3. Stammform” sütununda fiilin geçmiş zaman ortacıyla birlikte gösterilmiştir.

Düzensiz fiillerin Partizip Perfekt‘leri için ise bunların köklerinde meydana gelen değişim nedeniyle böyle açık bir kural yoktur. Düzensiz fiillerin Partizip Perfekt‘leri, düzensiz fiiller listesinde “3. Stammform / 3. Temel biçim” olarak nitelendirdiğimiz sütunda tek tek gösterilmiştir ve tek tek öğrenilmelidir.

Bu örneklerde görüldüğü gibi, çekimde şahıslara göre yalnız habenyardımcı fiili değişmekte, ana fiilin Partizip Perfekt‘i ise aynı kalmaktadır.

PERFEKT’İN CÜMLE İÇİNDE KULLANILIŞI

Perfekt‘in cümle içinde kullanılışında diğer zamanlara göre tek ayrıcalık, haben veya seinyardımcı fiilinin özeneye göre çekimlenmiş şeklinin özneden sonraki ikinci yerde bulunması, ana fiilin Partizip Perfekt’inin ise diğer öğelerden sonra cümlenin en sonunda yer almasıdır.

Der Tourist hat kein Hotel gefunden Turist otel bulamadı
Ich habe heute Karl nicht gesehen Ben bugün Karl’ı görmedim.
Die Tante hat uns einen großen Ball geschenkt. Teyze bize büyük bir top hediye etti
Das Kind ist von dem Baum auf die Erde gesprungen. Çocuk ağaçtan yere atladı
Der Hund hat den Fremden gebissen Köpek yabancıyı ısırdı
Der Polizist hat den Dieb gefangen. Polis hırsızı yakaladı
Mein Vater ist gestern nach Berlin gefahren Babam dün Berlin’e gitti
Die Gäste sind aus dem Zug gestiegen. Misafirler trenden indi
Wir habenunser Pferd letztes Jahr verkauft Atımızı geçen yıl sattık
Perfekt ile yapılan cümleleri şöyle bir kalıpla özetlemek mümkündür.

PERFEKT İLE YAPILAN CÜMLELER

Özne haben / sein Diğer öğeler Partizip Perfekt
1. Der Hase ist in den Wald gelaufen
2. Ich habe meine Hausaufgaben fertig gemacht
3. Wir sind gestern Abend bei Inge geblieben
4. Mein Freund hat mir einen Brief geschrieben
5. Herr Maier hat für seinAuto neue Reifen gekauft
6. Die Schüler haben den Lehrer nicht gesehen

Örnek cümlelerin Türkçeleri:
1. Tavşan ormana koştu (kaçtı)
2. Ev ödevlerimi bitirdim
3. Biz dün akşam İnge’de kaldık
4. Arkadaşım bana bir mektup yazdı
5. Bay Maier otomobili için yeni lastikler satın aldı
6. Öğrenciler öğretmeni görmediler.
Soru cümleleri
Perfekt ile yapılan cümleler, cümlenin içindeki haben veya sein yardımcı fiili en başa getirilerek soru cümlesi yapılır. Cümlenin Partizip Perfekt‘i ise yerini muhafaza eder ve cümlenin en sonunda kalır

OLUMLU CÜMLE / SORU CÜMLESİ

Du hast meinen Hund gesehen Hast du meinen Hund gesehen?
Benim köpeğimi gördün Benim köpeğimi gördün mü?
Sie habengestern einen Bekannten besucht. Haben Sie gestern einen Bekannten besucht?
Dün bir tanıdığı ziyaret ettiniz Dün bir tanıdığı ziyaret ettiniz mi?
Sein Bruder ist in die Stadt gefahren. Ist seinBruder in die Stadt gefahren?
Onun erkek kardeşi şehre gitti Onun erkek kardeşi şehre gitti mi?
Der Kranke ist täglich zum Arzt gegangen Ist der Kranke täglich zum Arzt gegangen?
Hasta her gün doktara gitti Hasta her gün doktora gitti mi?
Unser Onkel hat eine neue Uhr gekauft Hat unser Onkel eine neue Uhr gekauft
Amcamız yeni bir saat satın aldı Amcamız yeni bir saat mi satın aldı?
Perfekt’teki soru cümlelerini kısaca şöyle bir kalıpla özetlemek mümkündür:

PERFEKT İLE YAPILAN SORU CÜMLELERİ

haben / sein Özne Diğer öğeler Partizip Perfekt
1. Hast du meinen Mantel gesehen?
2. Seid ihr gestern ins Kino gegangen?
3. Hat dein Sohn dem alten Mann geholfen?
4. Hat der Postbote die Briefe gebracht?
5. Haben die Musiker ein schönes Lied gespielt?
6. Haben die Katzen alle Speisen gefressen?

Örnek cümlelerin Türkçeleri:
1. Paltomu gördün mü?
2. Dün sinemaya gittiniz mi?
3. Oğlun yaşlı adama yardım etti mi?
4. Postacı mektupları getirdi mi?
5. Müzisyenler güzel bir şarkı çaldı mı?
6. Kediler bütün yiyecekleri yediler mi?

PERFEKT’İN KULLANILDIĞI YERLER

Perfekt’i, Präteritum gibi “di’li geçmiş zaman” olarak Türkçeleştirmekteyiz. Perfekt, genel olarak geçmişte yapılıp tamamlanmış bir eylemi anlatır ve dolayısıyla di’li geçmiş zaman olarak Türkçeye çevrilir. Perfekt ile Präteritum, dilbilgisinde yerine getirdikleri işlev açısından birbirlerine çok benzemelerine rağmen eşit veya eşdeğer değildir.

Präteritum, bir eylemin sadece geçmişe ait olduğunu genel olarak ifade ederken Perfekt, bu eylemin tamamlandığını veya gerçekleştirildiğini daha ayrıntılı dile getirir. Özellikle içinde bulunulan zaman içinde Perfekt‘in ifade ettiği eylem henüz önemini korumaktadır.

Der Zug ist eben eingetroffen Tren şimdi geldi
Die Nachbarn sind nach Ankara gefahren Komşular Ankaraya gitti
Ceylin hat gestern ein Fahrrad gekauft Ceylin dün bir bisiklet satın aldı
Önceki derslerde gördüğümüz örnekler de genellikle Perfekt‘in bu anlamını dile getirmektedir.

* Perfekt, az rastlanmakla birlikte her zaman geçerli eylem veya bilgileri anlatmak için de kullanılır. Bu görevde Perfekt‘i Türkçeleştirirken de geniş zaman kullanılabilir.

Wer nicht geaarbeitet hat, kann die Prüfung nicht bestehen Çalışmayan sınavı başaramaz
Wenn er das Buch nicht gelesen hat, kann er deine Fragen nicht beantworten Eğer o kitabı okumadıysa, senin sorularını cevaplandıramaz.
Perfekt ayrıca, gelecek zamanda cereyan edecek eylemleri de dile getirebilir. Ancak çok nadir olarak bu anlamda kullanıldığı için bu görevi üzerinde fazla durmayacağız.
Kaynak:pratikalmanca.com