Dolaylı Anlatım

1- Doğrudan anlatım iki alt özellik biçiminde örneklenebilir:

a) Kişinin kendi duygu, düşünce ve bilgilerini yine kendi sözcük ve cümleleriyle anlatması:

Örnekler:

• Babam da annem de bu köyde doğup büyümüşler.
• Köyümüz An­kara’ya yetmiş kilometre uzaklıkta, küçük, şirin bir orman köyüdür.
• Bu romanı ortaokul sıralarında okuduğumu hatırlıyor gibiyim.
• Çağdaş toplumda mülkün temeli adalet, en güvenilir kılavuz da bilim olmalıdır.

b) Başkalarının sözlerinin; düşünce ve duygu dokusu, cümle kuruluşu değiştiril­meden aynen alıntılanıp aktarılması:

Örnekler:

• Babam: “Annen de ben de bu köyde do­ğup büyüdük.” derdi.
• Arkadaşım: “Ben de o romanı ortaokul üçüncü sınıftay­ken okumuştum.” diyor.
• Hazreti Muhammet: “İlim öğrenmek kadın erkek her Müslümana farzdır.”; Atatürk de: “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir.” der.

2- Dolaylı anlatım başkalarına ait sözlerin, düşünce ve duygu dokusu bozulma­dan, konuşmacının ya da yazarın cümlesi içerisine sindirilerek aktarılmasıdır:

Örnekler:

• Babam, annemin de kendisinin de bu köyde doğup büyüdüklerini söylerdi.
• Ar­kadaşım da bu romanı ortaokulun üçüncü sınıfında okuduğunu söylemişti.
• O iki büyük insan da bilimin insanlar için vazgeçilmez olduğunu vurguluyorlar.

Karma Örnekler:

• Ali: “Bu kitabı iki kez okudum.” dedi. (Doğrudan Anlatım)
• Başbakan: “Kıbrıs, bizim toprağımızdır.” dedi. (Doğrudan Anlatım)
• Ben bu işin böyle yapılmasını istemedim, dedi. (Doğrudan Anlatım)
• Bernard Shaw, düşünmenin ruhun kendisiyle konuşması olduğunu söylerdi. (Dolaylı Anlatım)
• Bu konuda atalarımız: “Cesurun bakışı, korkağın kılıcından keskindir.” der. (Doğrudan Anlatım)
• Çiçero’nun “Bir yerde yaşam varsa orada umut da vardır.” sözü çok hoşuma gider. (Doğrudan Anlatım)
• Dersten sonra etüt yapacağız, dediler. (Doğrudan Anlatım)
• Deskartes’in: “Düşünüyorum öyleyse varım.” sözü çok ünlüdür. (Doğrudan Anlatım)
• Doktor, babama ilaçları mutlaka içmesi gerektiğini tembih etti. (Dolaylı Anlatım)
• En iyi romanların bir bunalım döneminde yazılacağını söylüyor Dostoyevski (Dolaylı Anlatım)
• Kadın, arkadaşının kulağına eğilerek: “Birazdan kalkalım mı?” diye fısıldadı. (Doğrudan Anlatım)
• Onunla bir daha konuşmayacağını söyledi. (Dolaylı Anlatım)
• Öğretmen, Ali’ye: “Arkadaşına söyle, yarın ödevini mutlaka getirsin!” dedi. (Doğrudan Anlatım)
• Öğretmen:” Bu test sorularını evde çözeceksiniz.” dedi. (Doğrudan Anlatım)
• Profesör Fuat Köprülü: “Bütün Türk edebiyatı bir yana, Dede Korkut Kitabı bir yana.” derdi. (Doğrudan anlatım)(Profesör Fuat Köprülü’nün sözü aynen aktarılmıştır.) Profesör Fuat Köprülü; tek başına Dede Korkut Kitabının, bütün Türk edebiyatı eserlerine bedel olduğunu söylerdi. (Dolaylı anlatım) (Profesörün düşüncesi bozul­mamıştır; cümlesi değiştirilerek yazarın cümlesi içerisinde eritilmiştir. “Olduğunu” fiilimsisine dikkat ediniz. Dolaylı anlatımda “-diğini” “-eceğini” ekleri ve benzerleriy­le kurulmuş fiilimsiler kullanılır.)
• Söylediklerimizi bir başka örnekle özetleyelim: Dede Korkut Kitabı, Türk edebiyatı­nın en önemli eseridir. (Doğrudan anlatım) (Kişi kendi düşüncesini, kendi sözcükle­riyle anlatmıştır.)
• Turgut Uyar, bir yazısında , Nobel Ödülü kazanan bu yazarı en içten dilekleriyle kutladığını belirtiyor. (Dolaylı Anlatım)
• Yazar, sanatçı olunabilmek için çok çalışılması gerektiğini vurguladı. (Dolaylı Anlatım)

Örnek Soru:

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde “doğrudan anlatım” vardır?

A) I.        B) II.       C) III.       D) IV.          E) V.

ÇÖZÜM: “Doğrudan anlatım” 1. tekil kişinin kendi duygu, düşüncelerini kendisine ait sözcük­lerle belirtilmesiyle oluşan bir anlatımdır. II. cümlede İskender’in suçlanmasına ma­ruz kalan korsanın düşüncelerini içeren cümle, hiçbir değişikliğe uğramadan ağız­dan çıktığışekliyle cümleye yansıtılmıştır. II. cümle doğrudan anlatımın yapıldığı bir cümledir. (CEVAP: B)

Kaynak:http://edebiyatogretmeni.gen.tr